Soortkeuze voor ons voedselbos

Sommige van de links in deze blog zijn affiliatelinks. Dat betekent dat als u op de link klikt en het artikel koopt, ik daar een (bescheiden) affiliate commissie voor krijg. Dit kost u niets extra’s. Ik sta volledig achter alle meningen die ik in deze blog uit.

Laatst bewerkt op 1 oktober 2024

Er is ontzettend veel keuze in planten die geschikt zijn voor een voedselbos. Een aantal vragen die je jezelf moet stellen, als je planten gaat kiezen, zijn de volgende:

1. wat voor soort voedselbos ga ik realiseren? Is het voor eigen gebruik (particulier) of voor de productie (bedrijfsmatig)?
2. Bij een particulier voedselbos geldt de volgende afweging: wat vind ik lekker en wat wil ik met de oogst gaan doen?
3. Bij een bedrijfsmatig voedselbos gelden andere afwegingen: welke soorten kan ik efficiënt verbouwen, welke soorten verkopen goed en zijn (relatief) goed te bewaren.

In dit blog geef ik inzicht in mijn eigen afwegingen en staat een overzicht van de soorten die in ons voedselbos staan.

De lagen van het voedselbos

Een voedselbos bestaat uit zeker 7 lagen: De kruinlaag, tussenlaag, struiklaag, kruidlaag, bodembedekkende laag, klimplanten en ondergrondse laag (wortels en knollen). Al deze lagen zijn in ons bosje in meer of mindere mate aanwezig. Al hebben we ons in de eerste fase vooral gericht op de eerste drie lagen.

In sommige voedselbossen onderscheiden ze 9 lagen. Ze voegen er dan een laag met waterplanten en een laag met paddenstoelen/ schimmels aan toe. Ons voedselbosje ligt relatief hoog en er is geen natuurlijke waterbron mogelijk. Dus waterplanten zijn bij ons niet van toepassing. Een ondergronds schimmelnetwerk is sowieso aanwezig.

Soortkeuze

Bij het kiezen van de verschillende soorten waren een aantal factoren van belang. Het is goed om te weten dat we een particulier voedselbosje hebben. De oogst is hoofdzakelijk bedoeld om ons eigen gezin te voeden. Daarom wilde ik een zo lang mogelijk oogstseizoen. Qua fruit kunnen we nu iets oogsten vanaf half mei (eerste honingbessen) tot ergens in november (mispels). Ik wilde ook graag verschillende soorten noten omdat deze goed te bewaren zijn. Verder kun je er meel van maken en op deze wijze kun je iets van koolhydraten uit je bosje oogsten. We hebben nu verschillende soorten hazelaars, een walnoot, een tamme kastanje en drie amandelboompjes. Ik had ook twee pecannoten aangeplant, maar bij beide planten ging de ent dood.

Ik wilde ook graag bijzondere soorten neerzetten, die je niet zo snel in een supermarkt tegenkomt. Ze noemen dat ook wel een culinair voedselbos. Denk qua soorten dan bijvoorbeeld aan de uiensoepboom (Toona sinensis), szechuanpeper (Zanthoxylum simulans), moerbei (Morus) en paw paw (Asimina triloba). Of vergeten fruitsoorten zoals mispel en kweepeer.

Als aanvulling op de bomen, die vaak pas na een aantal jaren vrucht geven, plantte ik allerlei (bessen)struiken aan die vaak al in het eerste jaar vrucht dragen. Zo was er al direct in de zomer van 2022 het nodige te oogsten.

Ten slotte plantte ik ook allerlei soorten aan die niet bedoeld zijn om van te oogsten, maar om het systeem op gang te helpen. Ik plantte pioniersbomen, zoals elzen, wilgen en essen. Deze soorten groeien relatief snel en zorgen ervoor dat er eerder een bos ontstaat. Ze geven de andere soorten beschutting tegen felle zon en wind. In de luwte van deze soorten kunnen de andere soorten mooi tot ontwikkeling komen. Op termijn kunnen de pioniersbomen gekapt of afgezet worden. Het hout kunnen we dan gebruiken in de houtkachel. Want ook hout is iets wat je kunt oogsten uit een voedselbos. Niet alleen als brandhout, want van wilgentenen kunnen bijvoorbeeld manden gevlochten worden.

Wil je meer lezen over de aanleg van en soortkeuze voor een voedselbos? Het volgende boek is dan echt een aanrader: Praktisch Handboek Voedselbossen

Vruchtselecties en bestuiving

Als je eenmaal een keuze hebt gemaakt voor bepaalde soorten, is het nog belangrijk om de juiste rassen te kiezen. Bij heel veel soorten kun je kiezen voor een soort wilde vorm of voor vruchtselecties, rassen die speciaal gekweekt zijn op zaken als smaak en grootte. Zo zal een gewone hazelaar (Corylus avellana) doorgaans minder vrucht dragen en ook kleinere vruchten hebben. Allerlei speciale vruchtselecties zijn gekweekt op bepaalde eigenschappen. Zo hebben wij de Corylus ‘Tonda gentile delle Langhe’ in ons bosje staan. Dit is een Italiaanse hazelnoot en staat bekent als dé Nutella noot.

Verder moet je er rekening mee houden dat sommige soorten en rassen zelfbestuivend zijn en dus vrucht kunnen dragen zonder dat er een ander ras van dezelfde soort aanwezig is. Maar voor een aantal soorten en rassen geldt dat ze geen of vrijwel geen vrucht zullen dragen zonder de juiste bestuiver in de buurt. Dit geldt bijvoorbeeld voor bepaalde rassen appels en peren, honingbessen, herfstolijfwilg en chocoladewingerd.  

Voor sommige soorten geldt zelfs dat er sprake is van vrouwelijke en mannelijke planten en dat je geen vruchten zult krijgen zonder mannelijke bestuiver. Voorbeelden hiervan zijn de duindoorn en kiwibes.

Overzicht van de soorten

De volgende soorten bomen en struiken zijn momenteel aanwezig:

Kruidlaag en bodembedekkende laag

Naast de kruinlaag, tussenlaag en struiklaag zijn we ook begonnen met de aanplant van de kruidlaag en bodembedekkende laag. Onze uitgangssituatie was die van een weiland en ik merk dat het echt een uitdaging is om de kruidlaag en bodembedkkende laag in leven te houden. Tot nu toe is die grotendeels weer overgroeit met gras. Ook stukken afdekken met karton, helpt nog niet afdoende tegen het gras. Wellicht moet ik wat meer geduld hebben en nog even wachten met de onderste lagen van mijn voedselbosje.

Wil je zelf ook een (particulier) voedselbos of eetbare tuin aanleggen, maar weet je niet waar je moet beginnen? Ik denk graag met je mee! Kijk ook even op Voedselbos of eetbare (bos)tuin voor de door mij ontworpen voedselbossen en eetbare tuinen.